"Doğuşundan Günümüze Kelam İlmi" Semineri

Fakültemizin akademik personele yönelik olarak düzenlediği, disiplinler arası bilgi ve tecrübe paylaşımını hedefleyen uzmanlık seminerlerinin üçüncüsü gerçekleştirildi.

Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Erdinç Ahatlı’nın konuşmacı olarak katıldığı “Dünü ve Bugünüyle Hadis İlmi” konulu seminere, KMÜ Rektörü Prof. Dr. Sabri Gökmen, Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Ahmet Yıldırım, Eğitim Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Münir Oktay, Fakültemiz Dekanı Prof. Dr. Halit Çalış ile akademik personel katıldı.

Hz. Peygamber’in Hayatı Vahyin Pratiğidir

Saat 9.00’da başlayan başlayan ve akşam geç saatlere kadar süren seminer, öğleden önce iki ve öğleden sonra iki olmak üzere dört oturum halinde gerçekleştirildi. İlk oturumda “Hadis’in Mahiyeti ve Tespiti” konuşuldu. Doç. Dr. Erdinç Ahatlı, Hz. Peygamber’in dindeki yeri ve konumu gerektiği gibi bilinmeden hadis ve sünnetin mahiyetini doğru kavramanın mümkün olmadığına dikkat çekerek, O’nun vahiy alan bir beşer olduğunu, vahyi tebliğ yanında açıklama ve uygulamakla da görevlendirildiğini, hadisin bu zemine oturduğunu belirtti. Ardından sahabe neslinden itibaren hadisin sözlü ve yazılı aktarımı ve nihayet hadis musannefatının oluşumu süreçleri ayrıntılı şekilde değerlendirildi.

Senedin Sahih Olması Kadar Metnin Bütünlüğü ve İç Tutarlılığı da Önemlidir

İkinci oturumda “Hadis Problemleri/Temel Tartışma Konuları” ele alındı. Doç. Dr. Erdinç Ahatlı öncelikle hadis ilimlerini kısaca tanıttı: “Cerh-ta’dil ilmi ravilerin güvenilirliğini ve liyakatini tespit eden, ilelü’l-hadis ilmi ise senetlerdeki gizli kusurları tespit eden ilimdir. Müşkilü’l-hadis, Allah’ın sıfatlarıyla ilgili hadisleri izah eden, muhtelefu’l-hadis, aynı konuda çelişir gibi görünen hadislerin arasını telif eden, garibu’l-hadis ise hadislerdeki az kullanılan kelimeleri açıklayan bir ilim olduğunu belirtti ve her birinin mahiyeti ve işleviyle ilgili değerlendirmelerde bulundu. Bu çerçevede Prof. Dr. Halit Çalış, “anlaşılan o ki cerh-ta’dil ve ilelü’l-hadis ilimleri hadisin formel yapısının adeta sağlamasını yaparak rivayetin sıhhatine katkıda bulunma fonksiyonu üstlenirken; müşkilü’l-hadis, muhtelefu’l-hadis, garibu’l-hadis ilimleri de metnin iç tutarlılığını sağlamaya dönük çabalardır. Bu tarihi gerçeklik, ‘hadis alimleri sadece sened tenkidiyle uğraşmışlar, muhtevayla ilgilenmemişlerdir’ şeklindeki iddiaların gerçeği yansıtmadığını göstermektedir.” şeklinde katkı sağladı.

Hadis tartışmalarının en önemlisi haberi vahidle amel edilip edilemeyeceği meselesidir. Doç. Dr. Erdinç Ahatlı bu konuyu şu şekilde izah etti: “Bazı itikadî mezheplerin temsilcileri hariç, İslâm âlimleri sahih olduğu ortaya çıkmış haber-i vâhidle amel etmenin gerekli olduğu hususunda görüş birliği etmişlerdir. Bu konudaki âlimlerin ittifâkı, Hz. Peygamber’in dinî konularda yegâne otorite olmasının tabiî bir sonucudur. Bununla birlikte âhâd haberin yakîn ilim (kesin, zarûrî) ifade edip etmediği konusu mezhepler arasında görüş ayrılıklarına sebep olmuştur. Hanefîler, Şâfiîler ve Mâlikîlerin bir kısmı ile Mutezile ve Hâricîler, bu haberlerin doğruluğu kadar yalan olması ihtimalini de göz önüne alarak yakîn ilim değil, zan ifade edeceğini kabul ederler. Ahmed b. Hanbel, Mâlik b. Enes ve hadisçilerin çoğunluğu ise, haber-i vâhidin sıhhati sabit olunca yakîn ilim ifade ettiği ve dolayısıyla amel edilmeyi gerektirdiği konusunda ittifak halindedirler. Ancak Mutezile ve Hâricîler dışındaki bütün Ehl-i sünnet mezhepleri ister yakîn isterse zan ifade etsin, âhâd haberle amel etmenin zarureti konusunda hemfikirdir.”

Öğleden sonraki ilk oturumunda “Hadislerin Yorumlanması ve Ekoller” konusu konuşuldu. Doç. Dr. Ahatlı, hadislerin anlaşılması ve yorumlanmasında İslam alimleri tarafından genel kabul gören yöntemlere bağlı kalınması, Kur’an-Sünnet bütünlüğü, dilin nüzül-vürud dönemindeki anlam yelpazesi, yorumlayan öznenin Kur’an ve Sünnet tasavvuru, edinilmiş kültürün ve egemen anlayışların yoruma yansıması gibi başlıklar altında ve örnekler vererek ayrıntılı bilgi verdi.

Kur’an’la Yetinme İddiası, Keyfiliğe Alan Açma Çabasının Sonucudur

Seminerin son oturumunun konusu “Hadise Modern Yaklaşımlar” oldu. Doç. Dr. Erdinç Ahatlı, modern dönemde yapılan tartışmalarda oryantalistlerin önemli etkisinin bulunduğunu ifadeyle şunları söyledi: “Hadisin tespiti tartışmaları, Buhari ve Müslim’in es-Sahih’leri gibi tarih boyunca Kur’an’dan sonra en güvenilir kitaplar olarak kabul gören eserlerde bile zayıf hatta uydurma rivayetler bulunduğu iddiasıyla başlamış, hadislerin tamamının güvenilmez olduklarıyla devam etmiş, nihayetinde Hz. Peygamber’e Kur’an’dan başka vahiy gelmediği bu nedenle söz ve fiillerinin bağlayıcı olmadığı öne sürülmüştür. Hint Altkıtasındaki Kur’aniyyûn hareketinin öncüleri Seyyid Ahmed Han, Gulam Ahmed Perviz; Pakistan’da Abdullah Çakralvi; Mısır’da Menar dergisinin yazarlarından Tevfik Sıdki, Ebu Şehbe, Ebu Reyyebu akımın temsilcisi olmuşlardır. Farklı kesimler tarafından hala bu iddialar dile getirilmektedir.”