Engelsiz Üniversite Birimi Koordinatörlüğü

Aşağıdaki bu metin Türkiye'nin 60'ın üzerinde üniversitesinin "Engelsiz Üniversite Birimleri" çalışanlarının 3 yıldan fazla bir sürede ortaklaşa sürdürdüğü çalıştaylar sonucunda ortaya çıkmış ortak emeğin ürünüdür. 3. Engelsiz Üniversiteler Çalıştayının (2009) sonucunda ortaya çıkan bu metin yeniden düzenlenerek bütün yönetici, eğitimci ve öğrencilerin yararlanması amacıyla rehber haline getirilmiştir.

YÖNETİCİLER, EĞİTİMCİLER VE ÖĞRENCİLER İÇİN ENGELSİZ ÜNİVERSİTE REHBERİ

GİRİŞ

Engelsiz üniversitenin önemi, demokrasinin ve hukukun üstünlüğünün temel alındığı devlet sistemlerinde fırsat eşitliği yaratmak ve birlikte yaşamayı sağlamak için vazgeçilmez olmasından ileri gelmektedir. Türkiye’nin AB süreci ile birlikte hızlanan değişimler içinde engelli haklarının arttırılması da yer almaktadır.

Başbakanlığın 20.06.2006 tarihinde 26204 sayılı Resmi Gazete’de yayınlayarak yürürlüğe soktuğu “Yükseköğretim Kurumları Özürlü Öğrenciler Yönetmeliği”ne göre, üniversitelerin gerekli düzenlemeleri yapmaları yasal zorunluluk haline getirilmiştir. Bu zorunluluk 2012 yılına kadar yerine getirilmediği taktirde kamu yöneticilerini hapis cezasını da içeren bir takım yaptırımlar beklemektedir.

A. EĞİTİMCİLERİN FARKINDALIĞININ SAĞLANMASI

Engelli bir öğrenci engeli ne olursa olsun üniversitede eğitim hakkını kazandıktan sonra eğitimini sürdürmesi için eğitimle ilgili eksiklikler ve gerekli düzenlemelerin yapılması gerekmektedir. Hiç bir öğretim elemanı öğrencinin engelinden dolayı öğrenciye eğitimi ile ilgili olumsuz bir yargıda bulunmamalıdır. Eğitimciler her zaman eğitimde fırsat eşitliğine riayet etmeli, kimsenin engeli nedeniyle eğitiminden geri ya da mahrum kalmasını önlemelidirler. Üniversitelerdeki öğretim elemanlarının hizmet alanlarında yapması uygun görülen durumlar;

a. Ders materyalleri:

· Öğretim elemanları eğitimleri sırasında öğrencinin engeline göre en iyi şekilde eğitim verebilmek için ders materyallerini öğrenciye vermesi, ders için gerekli kaynağı daha önce öğrenciye bildirmesi gerekir.

· Engelli öğrencinin durumu göz önünde bulundurularak sınıf içi düzenleme yapılmasında duyarlı davranılmalıdır.

· Öğrencilerin eğitimlerinde engelli öğrencilerin durumları göz önünde bulundurarak ders içi materyallerine dikkat etmeli, bu durum yük olarak değerlendirilmemelidir.

· Eğitimleri ile ilgili bir zorluk olduğu takdirde engelli öğrenci koordinatörlülüklerinden destek almaları gerekmektedir.

· Partner gerektiren engelli öğrenci varsa partner desteği vermelidir.

· Ders içinde dinleme cihazı kullanmak isteyen öğrenciye cihazını kullanmasına izin verilmelidir.

· Üniversitelerde görme engellilere yönelik teknik donanım varsa ders notlarını engelli öğrenci koordinatörlüğü ile işbirliğine girerek öğrenciye gerekli kaynak yaratılmalıdır.

· Bedensel engelli öğrencilerin binaların giriş katlarında eğitim görmelerine olanak sağlamalıdır.

b. Sınav ve not verme:

· Öğretim elemanları sınav sorularını yazılı olarak vermelidirler.

· Gerektiğinde sınavda partner (asistan/okutman) görevlendirmeli. Ancak bu görevlendirilen kişilerin duygusal davranmamalarına, bilimsel yardımda bulunmamalarına, bu kişilerin de mutlaka gerekli iletişim eğitiminden geçmiş olmasına özen gösterilmelidir.

· Öğrencilerin sınav sonuçlarında da duygusal ya da fazladan puan verme gibi destekte bulunmamalıdırlar. Engelli öğrenciye, “sen nasıl olsa geçeceksin, fazla sorun çıkarma” türünden bir yaklaşım gösterilmemelidir.

· Sınav süresi engellinin özelliği dikkate alınarak YÖK’ün belirlediği kriterler doğrultusunda gerektiğinde uzatılabilmelidir (6 dakikaya 1 dakika ekleme).

c. Ödevler:

· Öğrencinin engellilik düzeyi göz önünde bulundurularak kendisini geliştirebileceği unutulmamalı ve yetenekleri göz önünde bulundurulmalıdır. Ödevler mutlaka engelli öğrencilere de verilmeli, ancak onların yapması imkânsız ya da çok zor ödevler olmamasına dikkat edilmelidir.

d. Danışmanlık:

· Danışmanlar, engelli öğrenciye kazandığı bölüme engeli uygun olup olmadığı konusunda olumsuz tutum geliştirmemelidir.

· Öğrenciye eğitimi konusunda ve eğitimi için kaynak ve materyalleri bulmada destek olmalıdır.

· Engelli öğrenciye yaklaşımda duygusal veya öğrencinin yapabileceklerini üstlenecek tarzda davranışta bulunmamalıdır.

· Engelli öğrenciye iş yapamaz gözüyle bakmayıp diğer öğrencilerle entegre bir yaşam için destek vermelidir.

· Eğitimcilere her üniversitenin birimleri tarafından farkındalık toplantıları yapılmalı. Bu toplantılarda belli etik kurallara uyulmalıdır. Ayrıca farkındalık toplantılarının ve eğitimlerinin ülke genelinde standardizasyonu sağlanmalıdır.

B. ENGELSİZLERİN EĞİTİMİ

Engelsiz Üniversite için önceliklerden birisi de engelsiz eğitimcilerin eğitilmesidir. Bu eğitim, engelsizlerin engellileri daha iyi anlamasını, sorunlara duygusal yaklaşmak yerine bilimsel ve çözüm üreten bir yaklaşımın yerleştirilmesini amaçlamalıdır.

Bunun için başlıca şart eğitimcilerin bu konuda duyarlı kılınmasının sağlanmasıdır. Burada ana temanın engellilere acımanın aksine engelsizlerle aynı ortamda rahatlıkla yaşamlarını sürdürebileceği koşulların sağlanması olduğu vurgulanmalıdır. Bunun için ise öncelikle:

• Kampuslerinde bulunmayan üniversite birimlerinde; içerisinde engelli öğrenci danışmanlarının da gönüllü olarak görevli olacağı, rehberlik danışmanlık sosyal destek birimlerinin kurulması ve bu birimlerde gönüllü olarak çalışacak öğretim elamanlarının yer alması gereklidir.

• Her eğitim-öğretim yılının başında Üniversitelerin öğrenci işlerinden sorumlu Rektör Yardımcılarının, Fakültelerin öğrenci işlerinden sorumlu Dekan yardımcıları ile toplantı yaparak fakültelerindeki engelli öğrencileri saptamaları, uzmanlar tarafından hazırlanmış olan ilgili formları doldurtarak, fakültelerindeki öğrenci işlerinde bunlarla ilgili veri tabanı oluşturulması sağlamalıdır.

• Bu veri tabanları oluşturulduktan sonra üniversitenin rehberlik birimleri ile koordinasyonlu olarak fakültelerin ilgili birimlerine ve bu birimlerdeki öğretim elemanlarına engelli öğrencilere ait bilgilerin ulaştırılması sağlanmalıdır.

• Bunun yanında fakültelerin Dekan yardımcıları, öğrenci işlerinden sorumlu eleman ve engelli öğrenci danışmanları ile toplantı yaparak bu öğrencilerin fiziki ortamlarının uygunluğu araştırılmalı ve eğitim ihtiyaçları belirlenmelidir. İvedilikle çözüm önerileri saptanarak, bunların ilgili birimlere iletilmesi ve bu ihtiyaçların giderilmesi sağlanmalıdır.

• Engelli öğrenciler hakkında bilgilendirilmiş olan öğretim elemanlarının duyarlılığını arttırmak için, her eğitim-öğretim yılının başında engelli öğrenciler danışmanları bu öğrencilerin de katılımın sağlandığı toplantılarda, seminerler ve paneller düzenleyerek, engelli öğrencilerin eğitimlerinde karşılaştıkları sorunlar ve çözüm önerilerini saptamalıdırlar.

• Her eğitim-öğretim yılının sonunda aynı toplantılar yapılarak duyarlılık/farkındalık konusunda ulaşılan nokta saptanmalı ve durum analizi yapılmalıdır.

C. GÖRÜNMEYEN ENGELLİLER SORUNU

1. Görünmeyen Engellilerin Tanımı

· Öğrenme güçlükleri:

o Disleksi, Dikkat eksikliği ve hiperaktivite (ADHD, DEHB: dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu) Özel eğitim gereksinimi olan gruplar içindeki en büyük ve en az bilinen grubudur.

· Kronik Bozukluklar

a-Psikiyatrik kökenliler (şizozefreni, manik-depresyon, kronik depresyon, duygu durum bozukluğu vb.)

b-Nörolojik Kökenliler (MS, epilepsi vb.)

c-Diğer (Şeker hastalığı, böbrek yetmezliği, astım, organ nakli olanlar vb.)

2. Yönetimin, akademik personelin, öğrencilerin ve toplumun görünmeyen engelliler konusunda bilgilendirilmesi ve farkındalıkların arttırılması sağlanmalıdır.

Metod:

- Rektörlük kanalıyla organize olunarak öğretim üyelerinin farkındalıkları arttırılmalıdır.

- Her fakülte, yüksekokulda engelli danışmanı olmalıdır.

- Ünlü ve başarılı engelliler hazırlanacak web sayfasında tanıtılabilir.

- Küçük broşürler rehberlik birimlerine, öğrenci işlerine, kantinlere, kütüphanelere ve sağlık merkezlerine konularak bilgilendirme yapılmalıdır.

- Seminerler düzenlenmeli, STK’larla işbirliği yapılması ve konu uzmanlarının çağırılması sağlanmalıdır.

- Görünmeyen engellilerde ilgili öğretim stratejilerinin, sınav, ders ve laboratuar ortamlarıyla ilgili kararların üniversitelerin senatosundan geçmesi sağlanmalıdır.

- Akran danışması yolu ile farkındalık artırılmalıdır.

- Disleksi, hiberaktivite ve kronik rahatsızlıkları da içine alması için birim adının içine “Özel Gereksinimli Öğrenciler” ibaresi eklenebilir.

- Üniversiteler medya ile birlikte çalışarak halkı bilinçlendirmelidir.

- İlk Öğretim öğretmenlerine hizmet-içi eğitim (özellikle disleksi ve DEHB konularında) verilmelidir.

- Yabancı dilde eğitim yapan üniversitelerin hazırlık sınıflarında engellilikle ilgili farkındalık eğitiminin başlatılması sağlanmalıdır.

- Öğretmen değerlendirmelerine engelli öğrencilerin ayrıca katılımının sağlanması gereklidir.

- Üniversitelerde özel eğitim ile ilgili seçmeli derslerin konulması sağlanmalıdır.

- Başarılı engelli ünlülerin örnek gösterilmesi motivasyon için faydalı olabilir.

- Özellikle disleksik ve DEHB’li kişilerin güçlü olduğu yanlarının vurgulandığı aktiviteler düzenlenmeli (başarılı ünlüler, sporcular, bilim insanı, gazeteci, iş insanı vb.)

D. ENGELLİ ÖĞRENCİ DANIŞMANI

Danışmanda Bulunması Gereken Özellikler

• Engelli danışmanı, engelli komisyonundan olmalı,

• Bu konuda çalışmaya gönüllü olmalı,

• Konuyla gerçekten ilgili ve bilgilenmeye açık olmalı,

• Danışmanlık yapacak kişilerin iletişim becerileri iyi olmalı, engelli öğrenciler ve üst kademeler arasındaki koordinasyonu sağlayabilmelidir.

Danışmanın Konumu

• Üniversitelerin yönetim birimlerince bu kişi ve konumu resmi olarak tanınmalıdır.

• Danışmanın çalışmasını kolaylaştıracak; ofis, yetki, iletişim kanallarının açıklığı, resmi statü ve çalışma saati (akademik personel olarak çalışanlar için danışmanlığa ayırabilecekleri özel gün/ günler) gibi olanaklar sunulmalıdır.

• Danışman diğer üniversitelerin engelli öğrenci koordinatörleriyle iş birliği yapmalıdır.

Danışman ve Ekibi

• Engelli öğrenci danışmanının birlikte çalışabileceği gönüllü/görevli bu (öğrenciler engelli öğrenciler arasından da olabilir) öğrenciler olmalıdır.

• Danışmanın birlikte çalışabileceği, üniversite ile ilişkili olan mimar, doktor, psikolog v.b. gibi üyeleri içeren bir ekip kurulmalı ve ekibin devamlılığı üniversite yönetiminden bağımsız tutulmaya çalışılmalıdır.

Danışmanın ve Ekibinin İlk Planda Yapacakları

• Engellilerle çalışmak için bilgilenme ve bilgilendirme basamağından başlayan bir iş planı yapılmalıdır.

• Her üniversite kendi çalışma usul ve esaslarını belirlemelidir.

• Üniversitedeki mevcut engelli öğrenciler tespit edilmeli ve merkeze başvurmaları sağlanmalıdır.

• Öncelikle mevcut engelli öğrencilerin sorunları saptanmalı daha sonra da olası engelli öğrencilerin sorunları öngörülmeye çalışılmalıdır.

• Engelli öğrenciler arasında yapılacak bir tarama ile bir veri tabanı oluşturulmalıdır.

Teknik Konular

• Üniversite resmi web sitesine –ana sayfaya- engelli öğrencinin engelli öğrenci danışmanına nasıl ulaşabileceğine dair duyuru konulması gereklidir.

• Gerekli teknik malzemelerin (jaws, Braille printer v.s.) okul dahilinde kullanım için alınması sağlanmalıdır.

E. ÖĞRENCİLER ARASINDAKİ FARKINDALIK

Öğrenciler arasındaki (engelli-engelsiz) farkındalığı oluşturmak ve arttırmak için çeşitli etkinlikler yapılması önerilmektedir. Bu etkinlikler öğrenciler arasındaki iletişim ve etkileşimi arttırarak öğrenciler arasındaki işbirliğini, hoşgörüyü, dayanışmayı ve bir arada yaşama bilincini geliştirmeyi amaçlamalıdır.

Kanka Programları: Engelli ve engelsiz öğrencilerin birlikte etkinliklere katılmalarını sağlamak

· Topluma hizmet derslerinin engellilere yönelik projeler üretmesi

· Engelli ve engelsiz öğrencilerin birbirlerine akademik alanda yardımcı olmalarını sağlayacak türde içeriği olan akran eğitimi programları yapılabilir.

· Üniversite programlarına, farklılıklarla bir arada yaşamayı ve empati kurmayı sağlayıcı 2 kredilik ders konulması ya da mevcut programlara eklenmesi sağlanabilir.

· Engelli öğrencilerin engellerini nasıl algıladığı ve engelsiz öğrencilerin engeli öğrencileri nasıl algıladığı (farkındalık) yönünde araştırmalar yapılarak yol haritası çıkarılabilir. Bu araştırmalar belirli zaman dilimlerinde tekrarlanarak ihtiyaçlar ve gelişmeler takip edilebilir.

· Bitirme ya da dönem ödevlerinin konularının engellilerle ilgili de hazırlaması hazırlanması sağlanabilir.

· Öğrenci kulüplerinin engelli öğrencilerle ilgili iletişim becerilerini geliştirici çalışmalar yapılabilir.

· Engellilerin kendilerine diğer engelliler ve engelsiz insanlarla iletişim konusunda seminerler verilebilir. Gündelik hayatta asıl giyinebilecekleri, saçlarını nasıl tarayabilecekleri, kişisel temizlik, vücut dilini nasıl kullanabilecekleri, kendilerine güvenmelerinin önemi vb. Konularda yardımcı olunabilir.

· Okuyucu ve yazıcıların temini yapılabilir.

· Engelli öğrencilerin mezun olduktan sonra diğer engelli öğrenciler için neler yapabilecekleri araştırılabilir.

· İhtiyaçlarının başkalarının kendilerine yardım etmesi veya acımasını beklemek değil eşit birey olduklarını fark ettirmek.

· Engelli öğrencilerin yetersizlikleri ile değil başka yetenekleri ve becerileri ile ilgilenmek gereği üzerinde durulmalıdır.

· Bu konular, sorunlar ve çözümlerle ilgili afiş, broşür, resim, fotoğraf vs. gibi görsellerden yararlanılabilir.

· Sivil toplum örgütlerinin farkındalıkla ilgili çalışmalar yapması, yapılanlara katılması ve katkı sunması sağlanabilir.

· Düzenlenen konferans ve etkinliklerde işitme engelliler için çevirmen ve fiziksel engelliler için rampa konulması kural haline getirilmelidir.

F. ENGELSİZ BİRİMLERİNİN YASAL ÇERÇEVESİ VE ÜNİVERSİTE İÇİNDEKİ ORGANİZASYONU

İlgili yönetmeliğe göre halen birimlerini kurmamış üniversitelerin temsilcilerine “engelsiz birimi”nin kurumu, personel yapısı, görev alanları ve sınırları ve birim çalışmalarının izlenmesi konusunda bilgilendirme yapılması amaçlanmıştır.

1. Yönetmelik

· Yüksek Öğretim Kurumların engelli öğrenciler için bir birim kurulması şartı getiren yönetmeliğin varlığı sevindirici olmakla birlikte yetersizdir.

2. Üniversite içinde örgütlenme

· Çalıştaya katılım için görevlendirilenler başta olmak üzere gönüllü kişiler tarafından üniversite yönetimlerine birimin kurulması için yasal zorunluluk hatırlatılmalı ve kurulum için bir öneri hazırlanmalıdır. Öneride birimin amacı, görev alanları tanımlanarak, rektörlük makamından Sağlık, Kültür, Spor Daire başkanlığı bünyesinde kurulması için onay alınması gerekir.

· Birim adı belirlenirken engelli olma durumuna vurgu yapmak ve başvuran öğrenciler için bir ayrımcılığa neden olunmasını önlemek amacıyla “ENGELSİZ” kavramının kullanılması uygun bulunmuştur.

· Birimin öğrencilerin daha sıklıkla geldikleri yer olması nedeniyle Sağlık Kültür Spor Daire Başkanlığı (Mediko) binası içinde oluşturulması benimsenmiştir. Ancak birim odasının öğrencilerin kolay erişebildiği diğer birimler (kütüphane, öğrenci işleri, öğrenci toplulukları vb.) içinde de oluşturulabilir. Birimin bir odası, telefon ve bilgisayar gibi bazı donanımlara sahip olması şarttır.

· Birimin uygun içerikle web sayfası oluşturması-güncellenmesi ve çalışmalarını düzenli olarak burada duyurması gerekir.

3. Birimin personel yapısı

· Birimini yeni kuracak üniversitelerin kendi idari ve personel yapısına uygun olarak, birimde gerekli görevlendirmeyi yapması uygun olacaktır. Birimde öncelikle gönüllü personelin görevlendirilmesi esas alınmalıdır.

· Olanaklar ölçüsünde birimlerde tam zamanlı çalışan personel görevlendirilmelidir.

4. Birimin görevleri

· Birimin görevlerinin yasal çerçevesi belirlenmiştir. Ancak bazı başlıkların da mutlaka dikkate alınması gerekir. Görev alanları olarak dört farklı alan öne çıkmaktadır;

i. Kayıt öncesi aşama

Üniversitenin seçme sınavına girecek engelli öğrenciler için hangi olanaklara sahip olduğu ile ilgili bilgi derlemesi ve duyurması (liselere tanıtım, broşür dağıtımı, kitle iletişim araçlarının kullanımı, ÖSYM kılavuzunda yer verilmesi vb.) yapılmalıdır.

ii. Kayıt esnası

Kayıt masalarında birimin tanıtılması (broşürler, CD, afişler vb.) yapılmalıdır.

Birime engelli-engelsiz tüm öğrencilerin katılımının öneminin vurgulanması ve katılımın teşvik edilmesi gerekir.

Genel kayıtlar sırasında engellilik durumunun tespiti yapılmalıdır. Engellilik durumunun tespitinde öğrencinin beyanı esas alınmalıdır. Engellilik oranı bu konuda söz konusu değildir. Ancak gerekli olan yasal haklardan (muafiyet, burs, yardımcı cihazdan yararlanma gibi) yararlanmada gerekli ise özürlü raporu istenir.

iii. Öğrenim yaşantısı içinde

Engelli öğrencilerin birime başvurusunda gönüllülüğün esas olduğu bilinmelidir. Engelli öğrencilerin birime başvuruları konusunda zorlama yapılamamalıdır.

Kampus fiziksel olanaklarının ve sorunlarının saptanması gereklidir.
Öğrenci talebi olmaksızın fizik koşulların iyileştirilmesi ile ilgili olarak gerekli idari birimler ile işbirliği yapılmalıdır. Üniversiteye engelli öğrencinin gelmesi ve ona göre bir düzenleme yapılması beklenmemelidir.
Öğrenme kaynaklarının saptanması ve gereksinimlerin (görme engelli bireyler için bilgisayar tabanlı öğrenim kaynakları, yazıcı, Braille basılı kaynaklar, ses kaset veya CD’leri vb.) karşılanmalıdır.

Sınav uygulamaları için öğretim üyelerini bilgilendirilmeli ve asistan verilmesi veya süre uzatımı konusunda gerekli girişimlerde bulunulmalıdır.
Üniversite eğitim-öğretim yönetmeliklerinin gözden geçirilmesi ve engelli öğrencilere uygun hale getirilmesi için çalışmalar yürütülmelidir.

Barınma olanaklarının gözden geçirilmesi, iyileştirme çalışmaları için ilgili birimlerle (yapı işleri vb.) işbirliği oluşturulmalıdır.
İhtiyaç duyan engelli öğrencilerin destek alması için psikolojik rehberlik danışmanlık birimlerine yönlendirilmesi yapılmalıdır.

Engelli öğrenciler burs olanaklarından yararlanmaları için ilgili birimlere yönlendirilmelidir.
Yönetimlere engellilik ve ilgili hizmetler konusunda danışmanlık verilmelidir.

Sosyal ve kültürel faaliyetlerin düzenlenmesinde engelli bireylerin entegrasyonunun göz önünde bulundurulması için çalışmalar yapılmalıdır.

iv. Mezuniyet sonrası
Kariyer planlama ve staj olanakları konusunda engelli öğrenciye rehberlik yapılmalıdır.

v. İdari işler
Birimin iletişim bilgileri tüm öğrenci ve çalışanlara duyurulmalı ve gelen başvurulara hızlı biçimde yanıt verilmelidir.

Birim tüm çalışmalarını kayıt altına almalıdır. Görüşmeleri mahremiyete özen göstererek yürütmeli ve öğrencilere gerektiğinde ulaşılmak üzere iletişim bilgilerini listelemelidir.
Birim çalışmaları ile ilgili her altı ayda bir rapor hazırlamalı ve üst yönetime sunmalıdır.
Birimlerin isimleri öğrenciye hizmeti çağrıştırmasına rağmen aynı kampüste yaşamını sürdüren engelli personelin gereksinim duyduğu hizmetleri de yürütebilir.

Birim Tarafından Yapılmaması Gereken İşler

· Personel yapısı multidisipliner yapıda olsa bile psikolojik destek, fizik tedavi vb. gibi engellerine yönelik tanı ve tedavi düzenlememeli ve vermemelidir.

· Birim engeli öğrencilere burs vermemeli, öğrenciye maddi destek sağlamamalıdır.

· Öğrencinin kullandığı ilgili yardımcı cihazları (tekerlekli sandalye, işitme cihazı gibi) temin etmemeli ancak bunları alabilmesi için öğrenciyi yönlendirebilir.

· Mimari sorunların giderilmesi başta olmak üzere fizik koşulların düzeltilmesinde koordinasyon görevi vardır, doğrudan asansör, rampa vb. iyileştirmeleri yapmamalıdır.

· Kendi bütçesi yoktur, doğrudan harcamaz yapmamalıdır. Ancak üniversitelerin bütçe planlamaları sırasında yapılacak düzenlemeler için ilgili daire (yapı işleri, kütüphane, öğrenci işleri vb) başkanlıkları bütçelerinde bir kalem olarak yer alabilir.

· Özellikle engellilik ve engelli öğrencilere yönelik konser, etkinlik düzenlememeli, ancak düzenlenecek olan etkinlikler için danışmanlık vermeli ve engelli-engelsiz tüm kesimlerin kaynaşmasını gözetmelidir.

· Engelli öğrencilerle ilgili görüşmeler ve bilgiler ikinci şahıslarca paylaşılmamalıdır. Mahremiyet konusuna özel bir önem gösterilmelidir.

5. Birimin işbirliği

· Birim başta öğrenci toplulukları olmak üzere üniversite bünyesindeki tüm birimlerle işbirliği içinde çalışmalıdır.

· Üniversite dışından kurum ve kuruluşlarla “engellilikte sosyal bakış açısı” başta olmak üzere engelli-engelsiz kesimleri entegre etme ön koşulu ile işbirliği kurabilir. Kurulacak işbirliklerinde sonucun/etkinin üniversiteye olumlu olarak dönmesi gözetilir. Siyasi-dini öncelikleri olan kurum ve kuruluşlarla işbirliği önerilmemelidir.

· Özellikle özel kuruluşların “sosyal sorumluluk projesi” uygulamalarında üniversite ile işbirliği kurmada üniversitenin adının kullanılması ve engelli öğrencilerin ayrımcılığa uğrama ihtimalleri söz önünde bulundurulmalı ve teklifler eleştirel olarak değerlendirilmelidir.

G. KAMU FARKINDALIĞINI ARTTIRMA

Sağlık Spor ve Kültür (SKS) Daire Başkanlığı altında örgütlenmiş olan “özürlü/engelli öğrenci birimleri”, bu şekildeki levhayı kapıda gören öğrencilerin kapıyı çalarak yardım istemelerini zorlaştırmaktadır. Ayrıca engelli olmayan öğrenciler de, psikolojik danışman olan ve engelli öğrenci birim sorumlusu olarak görevlendirilen bir kişiye başvurmakta isteksiz davranmaktadır. Bu nedenle rehberlik ve sosyal destek birimlerinin herhangi bir olumsuz etiketleme yapmadan engelli-engelsiz tüm öğrencilere destek vermesi olumlu bir sonuç veren bir uygulamadır (İstanbul Üniversitesi örneği).

1. Engelli araştırma ve uygulama merkezi bulunan üniversiteler için bir öneri: Danışma kurullarına Yapı İşleri Daire Başkanı, Strateji Daire Başkanı, Öğrenci İşleri Daire Başkanı gibi engelli öğrencilerin ihtiyaçları ile doğrudan ilgili kişilerin görevlendirilmesi,

2. Yüksek Öğretim Kurumu tarafından, rektörlüklere altı ayda bir yapılması gerekenlerle ilgili sorgulama yapılması,

3. Engelli öğrenci birimi sorumlularının yöneticilere ısrarla gereklilikleri hatırlatması,

4. Engellilerle iletişim halinde olan üniversite birimlerinin (Öğrenci İşleri Daire Başkanlığı vb.) hizmet içi eğitimden geçirilmesi,

5. Farkındalık için;

· Yöneticilere, kamu çalışanlarına eğitim seminerleri,

· 2012 yılına kadar yasal düzenlemelerdeki gerekliliklerin uygulamaya dönüştürülmesi,

· TV – radyo kanallarının kullanılması,

· Kurumlar içinde hizmet içi eğitim sürecinin başlatılması,

· Halkın bilinçlendirilmesi için muhtarların aktif olarak katılacağı projeler geliştirilmesi,

· Engelli derneklerine engelli olmayanların katılımını sağlamak için özendirici faaliyetlerin düzenlenmesi,

· Rehabilitasyon merkezi yönetici ve çalışanlarının kamuoyu eğitiminde görevlendirilmeleri,

· Gençlik ve Spor Müdürlüklerinin engellilerin sağlıklı insanlarla birlikte katılabilecekleri etkinlikler düzenlenmesi,

· Yerel Yönetimlerin engelliler için kamusal alanda yapılması gereken düzenlemelerin (kaldırımlar, rampalar, konutlardaki düzenlemeler) yapılması, yapıların organize edilmesi konusunda bilinçlendirilmeleri ve bu konuda bilgilendirmeleri,

· İlkokul ve lise düzeyi eğitiminde engelliler ve ihtiyaçları konularında müfredata ekleme yapılması gereklidir.

H. DERS, SINAV ve LABORATUVAR UYGULAMALARI

- Her fakülte ve yüksekokulda bir engelli öğrenci akademik danışmanı belirlenmelidir. Bu kişi engellilerle ilgili sınav, ders kaydı, burslar, engelli hakları vb. konularda bilgili olmalıdır.

- Öğrencilerin engellilerine uygun olarak en uygun ders ve sınav yapma teknikleri uzmanlar tarafından belirlenmeli ve Türkiye’deki tüm üniversiteler için bir standart oluşturulmalıdır. Bu iş için YÖK koordinatörlük görevi yapmalıdır.

* İşitme engeli olanlar için ders materyalleri ve sınav soruları yazılı olarak verilmelidir.

* Disleksi olan öğrenciler için sınavlarda ek süre tanınmalı, sınav metinleri daha kısa tutulmalı ve öğrenciye sınav kağıtı haricinde müsvedde için kâğıt verilmelidir.

* Görme engelli öğrenciler için derslerde kayıt yapabilme hakkı tanınmalı, mümkün olduğu kadar notlar braille harfli olarak basılı verilmelidir. Sınavlarda bu öğrencilere yardımcı olarak bir asistan mutlaka görevlendirilmelidir. Öğrenci isterse sınav soruları büyük puntolu veya braille basılı olarak verilmelidir. Diğer öğrencilerin rahatsız olmaması için mümkünse ayrı bir sınıfta sınava alınmalıdır. Sınavlar bilgisayarda ekran okuyucu yardımıyla yapılmaya çalışılmalıdır. Yabancı dil sınavlarında metinler kısa kısa okunduktan sonra cevap vermesi öğrencinin cevap vermesi sağlanmalıdır.

* Kekemelik veya konuşma sorunu olan öğrencilerin de mutlaka derslere katılımı sağlanmalıdır.

- Üniversite giriş sınavları için de aynı durum söz konusudur. Engeli öğrencilerin ÖSS sınavında fırsat eşitliğinden mahrum kalmamaları sağlanmalıdır.

- Sınav sürecinde öğrencilerin engel durumları ve derecelerine göre farklı birimlerden destek alınabilir. Öğrenci engelinin farkında değilse sağlık kuruluşlarına yönlendirilerek tespiti ve tedavisinin yapılması sağlanabilir ve hakları öğrenciye hatırlatılmalıdır.

- Kas ve sinir hastalıkları olan öğrencilerin durumu mutlaka tespit edilmeli, ders ve sınavlarda mağdur olmaları engellenmelidir.

- Öğrencilerin ve öğretim elemanlarının sorunlarla karşılaşmaması için mutlaka resmi hale getirilmeli, yönetmeliklerle yapılacaklar ve hakların çerçevesi çizilmelidir.

- Uygulamada ihtiyaçların neler olduğu, ne tür sorunlarla karşılaşıldığı ve daha fazla iyileştirmelerin nasıl yapılabileceğine yönelik Türkiye genelinde tüm üniversiteleri kapsayan bir araştırma projesi yapılabilir.

- Engelli öğrencinin engeli nedeniyle alamayacağı ders/ler yerine kredisini tamamlayabilmesi için farklı ders/ler/i alması ve kredilerini tamamlayarak mezun olması sağlanmalıdır. Öğrencinin dersten muaf tutulması en son tercih edilmesi gereken bir yoldur.

- Hiçbir öğretim elemanı engelli öğrenciye hak etmediği notu vermemeli, baştan “sen bu dersten geçeceksin, kaygılanma” şeklinde telkinlerle öğrenciye yaklaşmamalıdır.

- ÖSYM’de uygulanan sınav yönetmeliği gözden geçilerek üniversite sınav yönetmeliklerine uygulanabilir.

- Her üniversitede mutlaka işaret dili bilen personel görevlendirmesi yapılmalıdır. Bu personel engelli öğrenci talep ettiği derslerde ve sınavlarda mutlaka görevlendirilmelidir.

- Engelli öğrencilerin ders ve sınavlarında görevli olacak personelin, mutlaka “okuyucu eğitimi” alması sağlanmalıdır. Bu şekilde altı çizili sözcükler, vurgular, paragrafların nasıl okunacağı vb. doğru bir şekilde ifade edilebilecektir.

- Engelli öğrenciler için öğrencilerden gönüllü “engelli öğrenci asistanı” olmak isteyenler bu işler için eğitilmeli ve görevlendirilmelidir. Bu öğrencilere görevli oldukları saat başına ücret ödeme yoluna gidilmelidir.

- Engelliler sürekli iletişim halinde olan personele işaret dili de öğretilebilir. Ayrıca gönüllü olarak öğrenmek isteyenler için kurslar düzenlemeli, bu dersin seçmeli ders olarak müfredata konması sağlanmalıdır.

Engelsiz Üniversite Birimi Koordinatörlüğü

Engelsiz Üniversite Birimi Koordinatörlüğü

TARİHÇE - TANITIM